Gabriela Kalinowska-Czakon

Przy ulicy Szkolnej 61 w Żorach Osinach stoi krzyż kamienny kapliczkowy z Chrystusem i Matką Bożą. Ponoć stanął w miejscu, w którym jakoby dawniej słyszano rżenie koni, widziano po zapadnięciu zmroku różnobarwne, migocące światełka. Te niewytłumaczalne zjawiska zniknęły ponoć natychmiast po ustawieniu tego krzyża. Kilkakrotnie dało się słyszeć opinie, iż kapliczkę bądź krzyż ustawiono w miejscu tajemniczym i dziwnym. Z pamięci najstarszych ludzi można jeszcze wydobyć pokłady zabobonnego i magicznego myślenia o miejscach, gdzie straszyło.

Krzyże wznoszono również dla upamiętnienia nagłej śmierci. Kiedy człowiek zginął tragiczną śmiercią w wypadku, w wyniku zabójstwa, od uderzenia pioruna, wierzono, że jego dusza nie zazna spokoju, dopóki nie zostanie postawiony przydrożny krzyż lub kapliczka. One miały zapewnić mu wieczny spokój. Krzyże stawiano też w miejscach ważnych, znaczących dla ludzi – przy kościele, w centrum osady lub wsi, wyznaczając w ten sposób ich punkt centralny. Stawiano je również na początku lub na końcu wsi wytyczając jej granice.

Na terenie administracyjnym Żor istnieje ponad 100 różnych krzyży przydrożnych. Obok współcześnie wzniesionych większość z nich pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Żory to prawdziwe zagłębie przydrożnych krzyży. Na terenie Żor jest ponad sto przydrożnych krzyży. Większość z nich została postawiona na przełomie XIX i XX wieku. Każdy z nich posiada swoją historię, choć w większości przypadków jest ona nieznana mieszkańcom.

Czas mija, ludzie zapominają, kto i z jakiego powodu postanowił w tym, a nie innym miejscu postawić taki symbol. Każdy z nich do czegoś nawołuje, przypomina o jakimś zdarzeniu.

Źródło: Grzegorz Odoj, Andrzej Pec, Kapliczka i krzyż przydrożny jako miejsca znaczące. Studia Etnologiczne i Antropologiczne 5.