Cztery krzyże
Krzyże upamiętniające wizytę duszpasterską biskupa lubelskiego Franciszka Jaczewskiego w 1905 r.
- Krzyż w Wywłoczce
- Krzyż w Turzyńcu
- Krzyż w Topólczy
- Krzyż w Topólczy
Po powstaniu styczniowym (1863-1864) administracja rosyjska wydzieliła w Królestwie Polskim dwie części: „odwiecznie rosyjską i prawosławną” oraz część z „dominującą ludnością katolicką”. Podstawą tego podziału było kryterium wyznaniowe. Ochrona „odwiecznie ruskiej” ludności przed polonizacją i katolicyzacją zdominowała rosyjską politykę narodowościową. Unitów (grekokatolików) uznawano za Rosjan i usiłowano ich przymusowo nawrócić na prawosławie.
Sytuacja zmieniła się w 1905 r. W dziejach Rosji był to czas dynamicznych przeobrażeń, wymuszonych przez trudną sytuację wewnętrzną i niekorzystny przebieg wojny z Japonią. Władze carskie, pragnąc opanować pogłębiający się kryzys, zgodziły się na ustępstwa, w tym na reformę prawa wyznaniowego. 30 kwietnia 1905 r. car Mikołaj II ogłosił ukaz wprowadzający tolerancję religijną.
Pozwoliło to unitom na powrót do dawnego wyznania – rzymskokatolickiego. W tym czasie biskupem lubelskim był Franciszek Jaczewski. Od 1889 r. walczył o tożsamość narodu polskiego i jedność Kościoła katolickiego. Biskup, nie czekając na dekrety wykonawcze do ukazu tolerancyjnego, w latach 1905 – 1907 przeprowadził szereg wizytacji kanonicznych na terenach unickich. Była to pierwsza od 30 lat wizyta pasterska w diecezjach lubelskiej i podlaskiej.
Począwszy od pierwszego dnia maja, kareta biskupa witana była z ogromną radością przez tłum wiernych. Przyjmowano go chlebem i solą. Na drodze jego przejazdu ustawione były łuki triumfalne ozdobione zielenią i przystrojone flagami w polskich barwach narodowych lub w kolorze maryjnym niebiesko-białym. Jego Ekscelencję witały banderie konne, formowane głównie przez chłopów.
Trasa podróży wiodła od Lublina przez Fajsławice, Łopiennik, Krasnystaw, Izbicę, Zamość, Szczebrzeszyn, Zwierzyniec, Biłgoraj, Tarnogród, Łukową, Krasnobród, Tomaszów, Wożuczyn, Hrubieszów, Uchanie, Chełm. 25 maja o godzinie 1 po południu biskup Franciszek Jaczewski opuścił Szczebrzeszyn i przez Kawęczyn, Topólczę, Turzyniec, Wywłoczkę i Bagno dotarł do Zwierzyńca. Na pamiątkę wizyty duszpasterskiej wystawiono figury w Topólczy, Turzyńcu, Wywłoczce i Bagnie. Gdyby nie ofiarna postawa biskupa lubelskiego konwersja byłych unitów na katolicyzm mogłaby mieć inny przebieg.
Umożliwił on setkom tysięcy unitów przejście do Kościoła katolickiego bez konieczności zmierzenia się z samowolą urzędniczą. W parafii Topólcza do katolicyzmu powróciło 879 osób: z Topólczy – 205, Turzyńca – 342, a z Wywłoczki – 332. Krzyże w Wywłoczce i Turzyńcu ufundowane były przez społeczność wiejską, natomiast w Topólczy przez Mikołaja i Franciszkę Luchów oraz przez Świstków: Antoniego – ojca i Wojciecha – syna.
Jeden z krzyży w Topólczy znajduje się na posesji państwa Marii i Czesława Świstków. Przez lata dbali o niego, wykonując wiele prac własnym kosztem. Czas był jednak nieubłagany. Figurki, zwieńczone krzyżem, wymagały większego remontu. Z inicjatywy pań: Marii Świstek i Teresy Rugały oraz pomocy księdza proboszcza Krzysztofa Świty figurki zostały odnowione. Społeczność Topólczy stanęła na wysokości zadania, postanowiono bowiem zebrać pieniądze wśród mieszkańców. Zajmowały się tym panie: Godzisz Danuta, Rugała Krystyna, Świstek Grażyna i Bartnik Wanda. Uzbierano kwotę 720 zł. Koszty odnowy były jednak większe. Na prośbę parafian ksiądz proboszcz dołożył z beneficjum parafialnego 3180 zł. Remontu dokonał pan Tymczak Stanisław z Rozłopów na początku czerwca 2011 r.
Na drugim krzyżu w Topólczy widnieje napis:
„Krzyż wbity na Golgocie tego nie wybawi, kto sam na sercu swoiem krzyża nie wystawi. Fundatory tej figury Wojciech Świstek i Antoni Świstek dnia 2 września 1905 r.”
Informacji udzielili mi: ks. proboszcz Krzysztof Świta, Szpuga Stanisław i Władysława, Świstek Czesław i Maria z Topólczy.
Literatura:
- Matławska H., Zwierzyniec, Zwierzyniec 1991.
- Poznański J., Historia Parafii Rzymskokatolickiej w Topólczy 1919-2005, Zwierzyniec 2009.
- Rostkowski Z., Życie i działalność pasterska ks. bp. Franciszka Jaczewskiego (1832-1914), [w:] Rocznik teologii katolickiej, tom VIII, Białystok 2009.
- Stopniak F., Franciszek Jaczewski biskup lubelski, Warszawa 1981.
- Szabaciuk A., Rosyjski Ulster. Kwestia chłopska w polityce imperialnej Rosji w latach 1863-1915, Lublin 2013.