Adam Murawski

Pięćmorgi – krzyż przydrożny

Autor: Adam Murawski

Pięćmorgi – to kociewska wieś położona w gminie Jeżewo. Ta dość ciekawa nazwa wsi jest złożeniem kulturowym z liczebnikiem „pięć” w pierwszym członie i rzeczownikiem „morg” (pochodzącym od historycznej miary powierzchni stosowanej w rolnictwie – „mórg”) w drugim. To w tej wsi znajduje się przydrożny krzyż pamiętający historię swych poprzedników. Jeszcze wiele lat przed powrotem tych ziem do Polski, przed 1920 r. P. Jaskólecki nadał dorodnej sośnie kształt krzyża i wspólnie z synami ustawił tą bożą mękę przy drodze prowadzącej do jego zagrody gospodarskiej. Krzyż ten trwał w tym samym miejscu aż do września 1939 r. Wówczas to hitlerowscy wykorzystując miejscowych Niemców, volksdeutschów postanowili usunąć ten przydrożny krzyż. Zniszczyli „ogródek”, usiłowali zniszczyć krzyż. Ten jednak nie poddał się. Okazał się mocniejszy. Wówczas to jeden z volksdeutschów nie dał za wygraną, odbezpieczył pistolet i oddał trzy świętokradzkie strzały. Żaden z nich nie trafił w figurę Chrystusa. Dopiero żelazne zęby piły w gryzły się w poświęcone drzewo. Krzyż runął, a wraz z nim figura Chrystusa. Jan Głowacki, zięć P. Jaskóleckiego zabrał zniszczoną figurę do swojego domu. Leżący, ścięty krzyż polecono usunąć i zniszczyć. Drewno z niego miało służyć rodzinie Głowackich na opał. M. Głowacka wspominała, „powiedziałam sobie, że drewnem z krzyża rozpalę ogień tylko wtedy, gdy będę piekła chleb”. I tak w swego kresu życia drewniany wiejski przydrożny krzyż pomagał ziarnu przeistaczać się w chleb powszedni. Przez kilka następnych lat okupacji niemieckiej w Pięćmorgach nie było symbolu Męki Pańskiej. Jesienią 1944 r. zdumieni mieszkańcy wsi zobaczyli ustawiony w tym samym miejscu nowy krzyż, nie było na nim Ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa. W Jego miejscu „niewidzialna ręka” przymocowała różaniec. Jak się później wyjaśniło krzyż przynieśli i ustawili partyzanci, których oddziały stacjonowały w okolicznych lasach. Doczekał upragnionego wyzwolenia. Po nim zastąpił go nowy, wykonany z dębu.